Huis – het Gilde Huys, ’t Loyen Gasthuis, St. Eloyen Gasthuis

Ouderdom
Hoewel elders in Utrecht reeds eerder een vergaderhuis van de smeden moet zijn geweest (eerst vermoedelijk in de refter van het Minrebroedersklooster en vanaf ca. 1380 in het Smitshuis of Giltsgasthuis), verwierf het gilde omstreeks 1440 het huis in de Boterstraat. Toen het huis in handen van het gilde kwam was Columbus dus nog niet geboren! Gekozen is toen niet voor een onderdak in de buurt van de Smede Steghe (thans: Korte en Lange Smeestraat), maar dichtbij het stadsbestuur. De huizen aan de andere kant van de straat stonden er toen nog niet en de straat was even breed als de Mariaplaats. Mogelijk is die brede straat gebruikt om de Domtoren te kunnen bouwen.

Gebruik
Het Utrechtse Smedengilde vergaderde en feestte in dit huis, maar zorgde hier tot ca 1800 ook voor opvang van arme of behoeftige broeders binnen de eigen muren en in de directe nabijheid. Dat gasthuis wordt in 1446 voor het eerst vermeld in het zorgvuldig bijgehouden en bewaard gebleven archief van het gilde, dat is ondergebracht bij Het Utrechts Archief (HUA).
In 1730 kocht het Smedengilde het naastgelegen koffiehuis resp. de uitspanning De Hollandsche Tuin (Het Huys ter Wouw), inclusief de tuin en de dan nieuwe kolfbaan. Het koffiehuis is in 1884 afgebroken om plaats te maken voor de huizen aan de Alendorpsteeg. De kolfbaan is bij die gelegenheid verplaatst en bij de tuin van het huis getrokken. Die tuin werd aan het einde van de 19de eeuw overkapt en is nu de Smedenzaal. Enkele broeders richtten in 1901 de Kolfclub Utrecht op en sloten zich aan bij de (thans: Koninklijke) Nederlandsche Kolfbond, opgericht in 1885. Nog steeds wordt op de oudste, kleinste en charmante kolfbaan van Nederland door de broeders, die lid zijn van de Kolfclub ‘Utrecht St. Eloyen Gasthuis’, gekolfd.
In de bibliotheek van het gasthuis zijn ook Sociëteit De Antieke en de Stichting Early Golf gehuisvest.

Bezoek aan het huis
Het Gasthuis kan worden bezocht tijdens de jaarlijkse Landelijke Open Monumentendag in de maand september. Op deze dag worden enkele kolfdemonstraties gegeven en zal de bezoeker de gelegenheid worden geboden dit spel zelf ook te proberen.